Kristin McGee
1 april 2022
In Groningen en Haren vervangen steentuinen, de zogenaamde ‘onderhoudsarme’ tuinen of ‘legotuinen’ met symmetrische verhoogde bakken gevuld met grind en stenen en af en toe een onvolgroeide kleine boom, in rap tempo de grastuinen van de vorige generatie. Terwijl de naoorlogse generatie werkte aan de wederopbouw van hun buurten en straatbomen en tuinen aanplantte met gras en bomen, lijkt de huidige generatie meer geïnteresseerd in binnen blijven of groene buitenruimtes ombouwen tot verheerlijkte woonkamers met buitenkeukens en vervuilende barbecues. Beide zijn vatbaar voor kritiek, maar niets is erger dan een tuin vol tegels, stenen en beton. Het idee van een arbeidsvrije tuin is vaak meer een mythe, aangezien betegelde tuinen veel inspanning vergen om ze er ongerept uit te laten zien door het gebruik van giftige chemicaliën en insecten dodende en watervervuilende herbiciden.
Volgens een onderzoek van Cobra Groeninzicht zijn in 38 gemeenten zelfs gemiddeld meer dan de helft van de voor- of achtertuinen betegeld of bebouwd (“Ruim een deerde…”). Deze nieuwe trend van symmetrische steriele tuinen betekent ook dat vogels die ooit afhankelijk waren van gras, bomen en struiken voor hun leefgebied ergens anders heen moeten gaan, en in stedelijke woonwijken, dat ergens anders collectief nergens anders wordt. Verhoogde betegelde tuinen zijn ook nutteloos en onbereikbaar voor kleine stedelijke boszoogdieren zoals egels die grote gebieden (tussen 10 en 20 hectare) vol met ecologisch rijke tuinen of groene zones nodig hebben om te foerageren in een stedelijke buurt. In toenemende mate moeten dergelijke dieren veel verder reizen om verbindingstuinen te vinden om te overleven, met onderweg gevaarlijke kruisingen van straten en fietspaden.
Dergelijke ‘onderhoudsvrije’ tuinen weerspiegelen ook de ontkoppeling tussen bewoners en hun afhankelijkheid van de natuurlijke ondersteuning die wordt geboden door ecologisch duurzame tuinen, waaronder voordelen voor de geestelijke gezondheid van zichtbaar groen, voordelen voor de luchtkwaliteit door gefilterde vervuiling door bomen en de waterfiltratie tijdens stormen. Betonnen tuinen belasten de waterinfrastructuur van de stad ongelooflijk en kosten honderdduizenden per jaar om de last van zwaar regenwater te verlichten. We hebben al af en toe overstromingen gezien in onze straten en trottoirs terwijl water van betonnen gebieden naar het rioleringssysteem van de stad wordt geduwd.
Om deze redenen zou het duidelijk moeten zijn waarom we groenere, biodiverse tuinen zouden moeten onderhouden. Maar toch krijgen we vaak te horen dat we ons niet moeten bemoeien met het persoonlijk beheer van particuliere tuinen?
Zoals de Wageningse ecoloog Patrick Jansen schrijft, creëren stenen tuinen om verschillende redenen collectieve en soms kolossale problemen voor gemeenten:
1. Hitte-eilanden: ze dragen bij aan de hitte-eilanden die een toenemend probleem vormen naarmate de temperatuur stijgt als gevolg van de klimaatcrisis.
2. Wateroverlast: De wateroverlast veroorzaakt door verstening van stedelijke gebieden en dorpskernen is een groot probleem. Kijk maar naar steden in de VS waar hele woonwijken onder water kwamen te staan waar weinig bomen of tuinen waren.
3. Broeikasgassen: De grondstoffen en broeikasgassen die nodig zijn om zand, tegels en beton voor dergelijke tuinen te produceren, zijn enorm, om nog maar te zwijgen van het gas dat wordt gebruikt om ze naar onze tuinen te transporteren.
4. Verlies van biodiversiteit: Ten slotte, en vooral, onze tuinen zijn de thuisbasis van of kunnen de thuisbasis zijn van vogels, egels, vleermuizen en insecten. De bodem zou verrijkt moeten worden door wormen in een tijd van verarming en uitsterving van soorten. Het feit dat de populatie van stadsvogels is gehalveerd sinds de jaren negentig zou voor ons een schokkend gegeven moeten zijn die gemeenten zou moeten motiveren om snel en adequaat te handelen.
- Een manier om deze snel verslechterende situatie te verbeteren, is om bewoners voor te lichten over de waarde van hun tuinen met factsheets en flyers die worden verstrekt wanneer ze een nieuw huis betrekken.
- Ten tweede is het creëren van belastingvoordelen voor bewoners met biodiverse tuinen door een aanzienlijke belasting te heffen voor degenen die tuinen vervangen door stenen en tegels.
- Ook mag er geen vergunning meer worden verleend voor het verwijderen van gezonde bomen om plaats te maken voor tegels, zeker niet wanneer bomen nog vele jaren productief leven voor de boeg hebben.
Als onze bestuurders serieuze stappen zouden nemen om dit probleem aan te pakken, zouden bewoners eerder geneigd zijn om zichzelf als onderdeel van de oplossing voor de dreigende crises te zien in plaats van als eigenaar van onroerend goed die geen verantwoordelijkheid heeft voor onze lokale milieuproblemen. En misschien vinden ze het zelfs leuk om rentmeester te worden van hun lokale ecologische omgeving, genietend van de wonderen van een actieve tuin vol bloemen, vogels en insecten. Tot de tijd dat we de steun van onze bestuurders niet hebben, kan het een verloren strijd lijken om de bewoners te overtuigen om niet alleen om de brandende regenwouden in Brazilië te geven, maar ook om de dakloze vogels, vlinders en vleermuizen in onze eigen omgeving. En daarbij het besef dat onze omgeving niet alleen een thuis is voor mensen, maar ook leefgebied is van hen die afhankelijk zijn van onze bomen, struiken en bladeren.
Hier zijn wat stenen tuinen die de laatste jaren zijn aangelegd in Haren :
Maar het kan anders (voorbeelden uit de VS, Australië, en Oostenrijk):
Bronnen
Jansen, Patrick. “Laat de tegeltaks het stenen tuinperk beëindigen.” 11 juni 2021. Trouw.
Operatie Steenbreek Groningen.
De egelsnelweg: verbind je tuin. Egel Werkgroep.
“Ruim een derde van de tuinen bestaat uit tegels: ‘Risico op wateroverlast’”. 11-10-19. AD.
“In 38 gemeenten is zelfs gemiddeld meer dan de helft van de voor- of achtertuinen betegeld of bebouwd. Het riool wordt daardoor overbelast en dieren en planten zien hun leefgebied slinken.”
Bhagwat, Navin. “Ruil tuintegels om voor gratis planten tegen hitte-eilanden.” 7-28-19. Ad.