Kristin McGee, 27 feb. 2020
Het nieuwe Zernikelaanproject ontworpen door West 8 op de Zernikecampus is gelanceerd als een project met als eindresultaat een duurzamere, groenere en veiligere campus, inclusief nieuwe fietspaden, voetpaden en nieuwe aanplant van bomen. Op het eerste gezicht lijkt het een perfect plan, alsof de RUG, de Hanzehogeschool en de Gemeente een visie verwerkelijken die recht doet aan de nieuwe slogan van de stad: Gezond, Groen en Gelukkig Groningen. De plannen zien er aantrekkelijk uit en passen goed tussen de vele claims op de website met betrekking tot de toegenomen duurzaamheid.
In december 2019 daarentegen vroeg de gemeente namens de universiteit vergunning aan voor de kap van 92 van de bestaande bomen op de noordcampus. En dit na de kap van tientallen, of misschien wel honderden bomen zowel op de Zernikecampus (om plaats te maken voor nieuwe gebouwen, waaronder de “Groene” Energy Academy), als de kap van vele bomen in de gemeente, zoals de meer dan 150 bomen aan het Van Starkenborghkanaal. Daarnaast zijn vorig jaar tientallen bomen gekapt op de campus van de RUG in het centrum: bij het Harmoniecomplex, bij het Academiegebouw en achter het gebouw van sociale wetenschappen. Het bestuur beweerde dat deze bomen ziek en gevaarlijk waren en gekapt moesten worden. Dit excuus wordt altijd aangevoerd en vaak wordt dit schromelijk overdreven, want in werkelijkheid kunnen bomen soms tientallen jaren langer overleven, ook met kleine gebreken. De universiteit heeft deze kap niet van tevoren bekendgemaakt bij personeel en studenten. Vele klachten zijn ingediend nadat de bomen op een zaterdag waren verwijderd.
De huidige standaardprocedure is zelfs dat ook nog niet zo oude bomen, zoals de bomen op de Zernikelaan gekapt worden zonder acht te slaan op het belang van deze bomen, dat verreweg opweegt tegen de mogelijke nadelen, zoals de noodzaak van toenemend onderhoud. In het algemeen zijn de risico’s op ongelukken met oudere bomen veel kleiner dan veel andere werkgerelateerde risico’s waar werknemers iedere dag mee te maken hebben. Het is juist gebleken dat bomen in stedelijk gebied voor een uitzonderlijke toename van fysiek, esthetisch en mentaal welbevinden zorgen, zonder duidelijk aanwijsbaar risico voor het publiek. Toch heeft in de laatste 10 jaar een toegenomen economisch gemotiveerde en algemeen aanvaarde “risicomanagement” benadering de overhand gekregen boven het koesteren van oudere bomen en de algemeen welzijn van de mens en milieu. Het huidige beleid van Groningens groendivisie (dezelfde als die van de RUG) is zelfs om bomen te kappen, voordat ze 30 tot 40 jaar oud zijn vanwege toenemende onderhoudskosten (zie de brief van de gemeente “Benutting biomassa 2013”). Dit is bij lange na geen duurzame benadering van een gezond stadsbos, waar met de juiste zorg bomen meer dan 100, of zelfs 200 jaar oud kunnen worden. Er zijn tal van voorbeelden van volwassen bomen die in groene steden worden beschermd, zoals in het VK en in Zwitserland.
De 92 bomen aan de Zernikelaan zijn zonder twijfel in de bloei van hun leven (hun gemiddelde omtrek is 35 cm en hun leeftijd slechts 20-40 jaar) en ze voorzien in een overvloed aan te berekenen baten voor het milieu en zullen dat ook blijven doen: de opslag van broeikasgas, het filteren van water, schaduw, zuurstof en het filteren van luchtvervuiling, zoals fijnstof. Daarnaast bieden zij een toevlucht aan vele dieren en vergroten zij de biodiversiteit van het gebied. Deze voordelen zijn meetbaar met programma’s als iTreeTools, die de economische waarde voor de omgeving van grote bomen aantonen – van het voorkomen van wateroverlast, tot filtering van luchtvervuiling, tot het koelen en zo nodig verwarmen van gebouwen. In relatie tot de klimaatcrisis absorberen ze een aanzienlijk deel van de broeikasgassen, een van de doelen van een duurzame universiteit en stad.
Kortgeleden hebben Martin Specken en Ward van der Houwen, beiden in dienst als docent bij de Hanzehogeschool, opleiding Industrieel Product Ontwerpen (IPO), en die iedere dag van deze bomen genieten, een uitgebreid dossier opgesteld waarmee zij protesteren tegen het kappen van deze bomen. Bijna 70 collega’s in dienst bij zowel de RUG en de Hanzehogeschool, hebben een petitie aan de gemeente ondertekend met het verzoek alternatieve plannen in overweging te nemen. Zij hebben niet alleen contact opgenomen met bestuursvoorzitter Jouke de Vries, maar ook met wethouder Van der Schaaf, die niet hebben geantwoord. Specken en Van der Houwen hebben juist verscheidene levensvatbare en gedetailleerde alternatieven aangeboden, die het grootste deel van de bestaande bomen aan het noordelijk deel van de Zernikelaan zou beschermen en ook de aanleg van nieuwe fiets- en voetpaden mogelijk zou maken. Maar tot nu toe zijn deze alternatieven niet erkend, laat staan in overweging genomen.
Helaas zijn er nog geen afspraken tot stand gekomen om met anderen, zoals projectleiders, de afdeling groen en de bestuursvoorzitter in gesprek te raken. En ondanks veel gepraat over het creëren van een groenere en duurzamere campus en universiteit lijken alternatieve plannen en het behoud van bestaande wildernis en bomen het af te leggen tegen prestigieuze en dure nieuwe gebouwen. Terwijl volwassen en volgroeide bomen juist optimaal en beter dan nieuw aangeplante jongere bomen zijn toegerust om het klimaat te bevoordelen, met name de plaatselijke omgeving.
De Boomwachters en vele personeelsleden van de RUG hopen dat de universiteit zal kiezen voor een serieuzere en ecologisch gezinde aanpak, die rekening houdt met de weloverwogen ideeën van de hoog opgeleide personeelsleden en studenten en van allen die in de buurt wonen en werken en de invloed van deze grootschalige projecten moeten ondergaan. Het huidige beleid van bouwen, bouwen, bouwen in plaats van renoveren en bewaren is niet duurzaam. We kunnen beter nadenken over minder consumeren en koesteren wat er al is, in het bijzonder onze bomen, waarvan de voordelen vaak worden ondergewaardeerd en niet opgemerkt. Bomen moeten eerder in alle nieuwe plannen worden betroken, zelfs als dit een extra investering inhoudt.
Kristin McGee is Associate Professor bij Popular Music Studies, voorzitter van de Boomwachters Groningen en staflid van de Green Office. Zij hoopt in gesprek te komen met universiteitsbestuurders met ideeën over de bescherming van bestaande bomen en de aanplant van nieuwe bomen in het licht van de vele nieuwe projecten in het centrum en op de Zernikecampus.
Bronnen
“In Groningen snappen veel mensen niet goed waarom de gemeente – zeker nu GroenLinks daar verreweg de grootste partij is – en de provincie op veel plekken overgaan tot massale bomenkap. Dat gebeurde de afgelopen weken onder meer langs het Damsterdiep (voor beter zicht op het water, meldde de provincie), in de Korrewegwijk (voor het verleggen van kabels en leidingen) en – zonder vergunning – langs de spoorbaan naar Delfzijl. Daar was geen toezicht; Prorail is achteraf op de vingers getikt. Na een klacht van de bomenridders stopte de rechtbank vooralsnog het kappen van 180 bomen vanwege procedurefouten door de gemeente Het Hogeland.
Volgens Janse zijn er sinds 2011 vier onderzoeken geweest die uitwijzen dat er van alles mis is met (handhaving van) het kap- en snoeibeleid. ,,Er komen steeds meer aanwijzingen dat de gemeente zich niet houdt aan haar eigen bomen- en natuurbeleid.’’ Hij zegt dat de stichting al geruime tijd tevergeefs probeert de problematiek op hoog ambtelijk en bestuurlijk niveau aan te kaarten.”