Author: Marinel

>> Lees onze eerste Nieuwsbrief Najaar 2021

Omdat we veel te vertellen hebben en we boomliefhebbers graag actief op de hoogte willen houden van onze activiteiten voor bomen in Stad en Ommeland, zullen we twee maal per jaar een nieuwsbrief uitbrengen. Wil je ook uitgebreider geïnformeerd worden over onze activiteiten? Mail dan naar info@boomwachtersgroningen.nl en geef aan dat je de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Tijdens de politieke woensdag op 22 september jl. heeft Boomwachters Groningen uitgebreid schriftelijk gereageerd op de evaluatie door de gemeente n.a.v. het rapport van de Rekenkamercommissie “Beleid dat hout snijdt’. Dit deed zij door in te gaan op verschillende onderdelen van het rapport.

>> Lees onze schriftelijke reactie

Daarnaast heeft zij 3 minuten mogen inspreken tijdens de vergadering waarvan hieronder de tekst te vinden is.

Geachte aanwezigen,

Naast onze schriftelijk inspreeknotitie die u allemaal heeft ontvangen wil ik in deze drie minuten vooral ingaan op de bomenbalans. Groningen heeft de ambitie de groenste stad van Nederland te worden. Wat zij echter niet door heeft is dat zij op de één na laatste plaats staat van alle gemeenten voor wat betreft haar boomkroonbedekking.
In haar evaluatie presenteert de gemeente met trots haar bomenbalansmatrix. Wij constateren echter geen balans maar onbalans. Een matrix met onjuiste informatie.
• 2018 (366 kapverg, 1677 bomen en 17,579m2 ipv 349 kapverg zoals de gemeente zegt
• 2019 (385 kapverg, 1983 bomen, 5894m2 houtopstand ipv 338 kapverg, 1772 bomen zoals de gemeente zegt
• 2020 (435 kapverg, 1846 trees incl knotten, 13,411m2) ipv 371 kapverg, 1699 bomen zoals de gemeente zegt

Vandaag lezen we in het Dagblad van het Noorden dat de gemeente dit jaar maar 570 bomen kapt. Wij tellen dat er tot 1 september dit jaar al 953 vergunningsplichtige bomen gekapt zijn en ca. 18.000 m2 houtopstand is verwijderd! Vorig jaar was dit rond de 600. – een enorme toename dus. Verder claimt zij in datzelfde artikel dat de bomenkaart alle verleende bomenkap laat zien – maar het gaat hier alleen om de bomen die op het jaarlijks kapprogramma staan. Deze kaart mist dus de meerderheid van de gekapte bomen.

De gemeente Groningen goochelt met bomen. Maar hoeveel bomen heeft de gemeente Groningen nu eignelijk?
Na de samensmelting in 2019 noteren wij een getal van 220.000 bomen:
180.000 voor Groningen (geschreven in Sterke Stammen 2014, p.22)
30.000 voor Haren
10.000 voor Ten Boer
Echter nieuwe publicaties (Vitamine G) geven weer dat de gemeente momenteel 140.000 vergunningplichtige bomen heeft. Een eenvoudige rekensom laat zien dat er de afgelopen 10 jaar een boomafname heeft plaatsgevonden van 30%!! De huidige APVG-regels hebben het dus makkelijker gemaakt een boom te verwijderen. Door het ontbreken van jaarlijkse inventarisaties is dit rampzalige verlies niet gesignaleerd.

Monumentale bomen
En hoeveel van deze gekapte bomen waren monumentaal, aangezien de meeste particuliere monumentale bomen nooit als zodanig worden aangemerkt en de gemeente dit tot op heden niet of nauwelijks bijhoudt in haar lijsten is dit dus onbekend.

Herplantplicht
In de matrix worden boomcompensaties genoemd maar waar is te vinden waar deze compensaties plaatsvinden. Er worden kaarten van locaties verstrekt. Nog triester is dat veel van deze compensatieboompjes aan hun lot worden over gelaten d.w.z. niet regelmatig van water worden voorzien na aanplant. Als ze geluk hebben en moeder natuur werkt mee dan redden deze boompjes het. Wat is dit voor een groen beleid?

Wordt het niet tijd dat de gemeente Groningen een deugdelijke en transparante telling van haar bomenbestand maakt en gebruik gaat maken van concrete metingen zoals die van de stedelijke boombedekking door bijv Cobra Groen. Zoals we vaak hebben gezegd, kan geen beleid voor het behoud van boombedekking effectief zijn totdat de werkelijke aantallen en percentages zijn gemeten. Zullen we daarom echte stadsboomexperts uitnodigen om een nieuw, duurzaam beleid te maken door onze bomen zorgvuldig te onderhouden in plaats van ze met achterhaalde snoeimethodes te verminken waardoor ze vroegtijdig dood gaan. Laat de gemeente de noodzakelijke basismaatregelen nemen om zichzelf te updaten naar de eenentwintigste eeuw, temeer omdat we ons nu midden in een versnelde klimaatverandering bevinden?

Momenteel maken wij bezwaar tegen de verwijdering van ca. 627 are houtopstand en tientallen bomen op het Suikerterrein voor een nieuwbouwproject dat in twee fasen zo’n 5000 woningen en diverse commerciële- en maatschappelijke voorzieningen wil realiseren. De stad richt zich recentelijk op groengebieden zoals de Dilgt in Haren, vaak cruciale verbindende ecologische zones voor het hele stadsbos zoals ook hier bij het Suikerterrein. Ook dit is een beschermde ecologische zone waar vele bijzondere vogelsoorten (geoorde fuut, grutto, de kievit, de scholekster, de kluut, tureluur), de beschermde poelkikker en vleermuizen zich huisvesten of er foerageren. Samen met andere natuurorganisaties hopen we een sterk front te vormen om deze regio te behouden voor de komende generaties dieren en Groningers. We waarschuwen de gemeente omdat zij momenteel prioriteit lijkt te geven aan bouwen zonder plan voor het behoud van kwetsbare bomen en natuur en de komende klimaatuitdagingen, zoals stijgende temperaturen en hitte-eilanden die ontstaan ​​door uitzettend beton in de stad.

Lees hier ons bezwaarschrift >>

Lees het artikel van het DvhN van 27 augustus 2021 >>

Door E.M. Vroom

Boomwachters Groningen maakte bezwaar tegen het kappen van 99 bomen bij de Lichtboei en Stuurboordswal. Het aanvragen van een Voorlopige voorziening (VoVo) bij de rechter leidde tot een tijdelijke stopzetting van de kapwerkzaamheden, maar uiteindelijk werden alle bomen verwijderd. Dit veroorzaakte een stroom van reacties van inwoners die teleurgesteld en boos waren over het verdwijnen van belangrijke leefgebied van vogels en insecten in hun buurt. Dit plan en het idee om populieren die in de jaren zeventig zijn geplant allemaal te kappen, leidt tot een aanzienlijke vermindering van volwassen en hoge bomen in de stad Groningen. We hopen in de toekomst de gemeente ervan te overtuigen om terughoudender te zijn bij het verwijderen van bomen om zo kwetsbare biotopen te behouden voor een verminderde populatie wilde dieren.

Het geschil gaat over de voorgenomen kap van tenminste 99 bomen in de omgeving van Lichtboei en Stuurboordswal. Na het verzoek aan de rechter om de kap te laten opschorten was het even stil. Maar op [datum] is met groot materieel de kap langs de Stuurboordswal hervat. Met name de Stuurboordswal is samen met andere zones een belangrijke ecologische doorvoerader van natuur tussen diverse groengebieden binnen en buiten Lewenborg. Dit soort ecologische verbindingszones maken deel uit van de gemeentelijke ecologische structuur (GES). Bomen en overige beplanting vormen een vitaal onderdeel om de ecologische functie te waarborgen. Daarmee zijn ze echter nog niet afdoende beschermd en functioneel up to date. Dat blijkt maar weer eens. De gemeente is een collage van gemeentelijke diensten met elk een eigen taak met dito opvattingen.

Onlangs heeft de gemeente in haar verweer tegen bezwaar erover gepocht dat een ecologisch bureau was ingehuurd om voor geheel Lewenborg een ecologisch beheerplan op te stellen en zo natuurwaarden beter veilig te stellen. Dit bureau zou al heel ver gevorderd zijn, maar bij navraag bleek dat dit bureau pas volgend jaar start. De nu te kappen bomen zijn dan al voortijdig gekapt en ze zijn helaas en onbegrijpelijk feitelijk buiten de ecologische waarde en dito benadering geplaatst. De gemeentelijke afdeling Stadsbeheer die de taak heeft de stad fysiek op orde te houden kijkt met haar bomenafdeling meteen nogal beperkte bril exclusief naar bomen als aankleding. Tegen natuur, in stadse termen benoemd als onkruid en ongedierte, vecht men traditioneel al heel lang. Bomen in een straat en bomen in een ecologisch te ontwikkelen zone anders beoordelen, blijkt nog geen gemeengoed. Bovendien speelt verscholen de politieke motivatie: oudere bomen kosten wat meer aan onderhoud.

Forse aderlating voor natuur in de gemeente
De voorgenomen massale kap betekent een forse aderlating voor natuur die de gemeente wil compenseren met vogel -en vleermuiskasten en jonge aanplant. Juist de oudere bomen vormen met hun verweerde stammen en takken een rijke oogst aan insecten voor bijvoorbeeld opvallende vogels als Boomklevers en Spechten. Maar ook voor een algemene bijdrage aan broodnodige biodiversiteit, waarvan instandhouding een wereldwijd afgesproken opgave is. De gemeente heeft naar buiten toe twee hoofdargumenten om al deze bomen te kappen: ze geven overlast en zijn gevaarlijk. Takbreukrisico is hierbij het sleutelbegrip. Zo simpel kan het zijn in de gemeentelijke voorstelling. Of deze argumenten hard zijn te maken moet blijken. Burgers hebben zo hun eigen ervaringen en opvattingen en dat is ook prima.

Wat wel eens vergeten wordt is dat de stedelijke ecologische structuur een belang is voor de stad als geheel en niet alleen aanwonenden aangaat. De gemeente heeft de neiging hier nog wel eens voor een te kleine en voor de gemeente overzichtelijker groep burgers partij te trekken. De Stichting Boomwachters kiest de nuance en wil een onderhoudsbeurt die veel meer de natuur en de functie van het gebied eerbiedigt. Daar heeft iedereen baat bij. Ze wil ook bereiken dat de gemeente transparanter en meer wezenlijk communicatief gaat opereren. De rechter kan daarbij helpen, zo denken we.

Onlangs heeft de gemeente in één van haar nieuwsbrieven (Nieuwsbrief Oude Wijken) bekendgemaakt dat zij omwonenden niet langer per brief informeert over voorgenomen kapactiviteiten in de wijk. Als reden wordt gegeven dat dit een duurzame maatregel is. Boomwachters Groningen vindt dat inwoners onthouden worden van informatie over hun wijk. Daar komt bij dat informatie over kapvergunningen vaak moeilijk te achterhalen is. Wij hebben daarom hierover een klacht ingediend. Lees hieronder onze klachtbrief:

Geachte Burgemeester en wethouders,

Onlangs lazen wij in de nieuwsbrief Oude wijken van 19 maart jl. dat u het besluit heeft genomen om omwonenden niet langer per brief te informeren over voorgenomen kapactiviteiten in hun wijk. U geeft aan deze beslissing uit oogpunt van duurzaamheid te hebben genomen.

Boomwachters Groningen volgt de gemeente al jaren als het gaat om haar beleid t.a.v. bomen en het verlenen van kapvergunningen. Wij constateren, samen met veel inwoners, zeer regelmatig onbegrijpelijke argumenten en redenen als het gaat om bomenkap. In het rapport van de Rekenkamercommissie van november 2019 wordt de gemeente gemaand om transparanter te zijn naar haar burgers als het gaat om het kappen van bomen. De beslissing om vanaf 1 juli a.s. omwonenden niet meer te informeren, staat haaks op de aanbeveling van de Rekenkamercommissie. Daar komt bij dat, voor zover wij kunnen nagaan, dit bericht lang niet in alle nieuwsbrieven van de gemeente is opgenomen en niet terug te vinden is onder de rubriek Nieuws op de website van de gemeente. Onvolledig en niet transparant.

Wij merken op dat de gemeente een ondoorzichtig beleid hanteert als het gaat om het ‘merken’ van bomen die gekapt gaan worden. In de ene wijk worden deze bomen voorzien van een groene stip of kruis, in andere wijken krijgen bomen een ‘feestelijk’ rood/wit lint omgebonden maar meestal worden bomen niet gemerkt en is het voor omwonenden niet zichtbaar wat er met bomen in hun buurt gebeurt.

Boomwachters Groningen wordt bijna dagelijks benaderd door inwoners die zich zorgen maken om het verdwijnen van bomen uit hun straat of buurt. Zij voelen zich machteloos en richten zich tot ons om advies of informatie. Helaas richten deze inwoners zich niet tot de gemeente omdat ze geen vat kunnen krijgen op haar regels en argumenten. Nu u heeft besloten om omwonenden niet meer te informeren, creëert u nog meer onrust ‘rondom bomen’ en onbegrip onder uw inwoners. Hiermee vergroot u de afstand tussen burger en gemeente met alle gevolgen van dien. De laatste verkiezingsuitslagen spreken boekdelen.

Digitale platforms

U verwijst in uw bericht naar twee mogelijkheden om te achterhalen waar er in de wijk of gemeente wordt gekapt. Wij vragen ons af of u zelf al eens een poging gedaan heeft om via overheid.nl na te gaan of er bomen in uw wijk of gemeente gekapt worden. U was er dan al snel achter gekomen dat dit instrument gemaakt is door ambtenaren en niet bestemd is voor inwoners. Een inwoner zoekt nl. op ‘kap bomen’ of ‘kappen bomen’ en gebruikt nooit het woord ‘vellen’. Ook moet in de tool een duidelijke postcode ingegeven worden, alleen de vier cijfers van een gemeente is onvoldoende. In de bijlage vindt u screendumps van de pagina’s die weergeven dat de zoekterm kap of kappen of een niet hele specifieke postcode geen resultaten oplevert. Onze ervaring is ook dat de attenderingsfunctie niet naar behoren werkt. Niet fair van een overheid die transparantie en duurzaamheid predikt.
U noemt in uw bericht ook de app OmgevingsAlert, een app die wij zelf regelmatig gebruiken. Een gebruikersonvriendelijke app waar een logische zoekfunctie ontbreekt waardoor je tientallen aanvragen en vergunningen door moet spitten over dakkapellen, gevelpuien, asbest verwijderingen etc. voordat je een melding over bomen tegenkomt. Verder staan in de app veel dubbele meldingen, wat het gebruik nog onoverzichtelijker maakt. Wederom niet handig en niet transparant.

Daar komt bij dat deze digitale platforms veel te weinig informatie geven over:
– waar de bomen precies staan (soms worden er voor bomen verspreid over de stad een vergunning aangevraagd)
– wie de aanvragen is: de gemeente of een inwoner
– wat voor soort boom het is: leeftijd, soort, stamomtrek, waarde van de boom in co2- en fijnstofopslag etc.
– de reden voor de aanvraag of vergunning (omkleed met rapportages etc.)

U merkt wel dat uw kleine bericht over de digitalisering van informatie naar inwoners én duurzaamheid heel wat los maakt. Hoe duurzaam is het eigenlijk als je inwoners niet goed informeert? Door alle onduidelijkheid komt er een stroom van telefoonverkeer en mails op gang die met elkaar weer een enorme aanslag zijn op moeder aarde én op uw medewerkers.

Wij verzoeken u dan ook nog eens kritisch te kijken naar uw beslissing om vanaf 1 juli a.s. uw inwoners digitaal te informeren over kapactiviteiten in hun buurt. Met deze beslissing gaat u in tegen de aanbevelingen van de Rekenkamercommissie en tegen uw Groenplan Vitamine G waarin u meerdere malen aangeeft beter te willen communiceren met de inwoner. Wanneer u dit alles nog eens overweegt, denk dan ook eens na over een manier van volledige informatieverstrekking rondom het kappen van een boom. Boomwachters Groningen denkt hierover graag met u mee.

Met vriendelijke groet,
Namen Boomwachters Groningen

“Op onze 8 pagina’s tellende zienswijze met zorgen en vragen, ontvingen wij als antwoord dat men niet kon ingaan op specifieke vragen omdat de visie “Stadspark, Park voor de stad” een visie op hoofdlijnen is.

Een stuk op hoofdlijnen, dat geen ruimte geeft voor lastige vragen maar wel ruimte biedt aan handige ondernemers zo bleek. RTV Noord berichtte op 6 mei jl. dat wethouder Van der Schaaf al in gesprek is met zo’n ondernemer die in het park graag een openluchtbioscoop voor 800 personen wil exploiteren, het liefst 40x per jaar. Over bijkomende lichtvervuiling en daarmee gepaard gaande schade voor dieren wordt niet gerept.

De toekomstvisie voor het Stadspark is doorspekt met woorden als natuurwaarden, biodiversiteit, groene long en ademt veel respect voor de natuur. Helaas blijken dit wederom holle frasen. Wij vragen ons dan ook af in hoeverre deze wethouder van plan is om de natuur en de biodiversiteit in het park daadwerkelijk te herstellen en naar een hoger niveau wil tillen.

In deze casus is het ook pijnlijk om te zien hoe de Wethouder ‘groen en klimaatadaptatie’ invulling geeft aan haar portefeuille. Babbelend over duurzame evenementen gaat zij de dialoog uit de weg met natuur- en bomenorganisaties die wel opkomen voor flora en fauna en biodiversiteit. Voor uw begrip: een boom is ongeveer vanaf haar 20ste levensjaar pas interessant voor de biodiversiteit. Het gezeur van bomenclubs over behoud van bestaande volwassen bomen (dus ook in het Stadspark!) is dan ook meer dan terecht. BWG vreest het voorgenomen intensievere beheer van groen en houtopstand in het stadspark, waarover geschreven staat in de Visie.

Triest feit is dat het Stadspark een Noorderplantsoen 2.0 wordt. Adviezen van haar ‘parkcommissie’, worden nauwelijks opgevolgd. Met als gevolg dat het parkje inmiddels ten prooi is gevallen aan een commercieel festival in de zomer en massarecreatie van studenten waardoor gezinnen moeten wijken. Dit plantsoen gaat bij een warme dag gebukt onder beatboxgeluid, bbq-rook, pizzakoeriers en achterblijvende bierdoppen en peuken.

Hoe gaat dit straks in het Stadspark? Is het dan toch niet handiger om grote evenementen op een verlaten fabrieksterrein te houden wat je na afloop met een hoge drukmachine schoon kunt spuiten?

BWG vraagt de Raad met klem om dit proces kritisch te volgen en er op toe te zien dat het College de zorgen van haar inwoners, omwonenden en natuurorganisaties serieus neemt en dat zij het historische park beschermd. Ons bekruipt nl. het gevoel dat alles, al dan niet in hoofdlijnen, al in kannen en kruiken is: de toegangswegen naar en door het park, de toezeggingen aan derden m.b.t. evenementen, het stadsstrand, de bioscoop, horecagelegenheden en ga zo maar door. Laat de inspraakrondes en onderzoeken geen wassen neus zijn.

Houd niets achter! En hou ons niet voor de gek. Sterker nog, houd de kiezer niet voor de gek. En daarmee richt ik mij met name op GroenLinks. Het aanleggen van geveltuintjes, bijenlinten en het planten van 1000 boompjes draagt minimaal bij aan uw doelen t.a.v. klimaatadaptatie en vermindering van CO2. Stop het opschalen en start met afschalen. Consuminder i.p.v. consumeer. Opereer kleinschalig i.p.v. mega. De coronacrisis heeft ons laten zien hoe het ook kan. Blijf af van de groene parel van de stad, ons Stadspark!”

Marinel Pleij

De provincie heeft in maart 2021 ‘ja’ gezegd tegen extra stook van biomassa in de RWE kolencentrale in de Eemshaven. De bijstook, zoals dit genoemd wordt, zal verdubbeld worden van 15% naar 30%. Extra stook van biomassa betekent dat er nog meer bomen gekapt gaan worden.

Twee weken actievoeren
De Partij voor de Dieren zal samen met andere organisaties in de week van 12 t/m 26 mei actievoeren tegen dit besluit. Boomwachters Groningen is ook gevraagd mee te doen omdat we natuurlijk allemaal weten dat er allang niet alleen snoeiafval in biomassacentrales verdwijnen maar veelal boomstammen van gezonden bomen uit (oer)bossen in Nederland, Canada en de Oostbloklanden.

Beïnvloeding Commissie- en Statenvergadering
Op 12 mei is de commissievergadering en op 26 mei de Statenvergadering. De PvdD bereidt 1 of 2 moties voor die zij op de 26e wil indienen. In de commissievergadering vindt de inhoudelijke discussie plaats, op de 26e zal de PvdD de moties motiveren en zal er gestemd worden.

Wat kun jij doen?
Demonstreer mee tegen de verdubbeling van bijstook van biomassa. Kom woensdagochtend 12 mei om 08.30 uur naar het Provinciehuis aan het Martinikerkhof 12 in Groningen. Het is de bedoeling om langs de aanrijroute naar het Provinciehuis te staan, op 1,5 meter afstand van elkaar. Neem een actiebord mee met een pakkende tekst, hieronder zie je wat voorbeelden:

• Het hout een keer op
• Biomassa duurzaam? Fake news!
• RWE verduistert 2000 miljoen kg CO2
• RWE, zet een boom op voor CO2
• Er broeit wat aan de Waddenzee
• Beter 1 boom op het land dan 10 in de lucht
• Zeg nee tegen RWE
• Kappen met kappen!

Meld jezelf wel even aan via info@boomwachtersgroningen.nl als je woensdagochtend komt.
Houd onze facebookpagina in de gaten voor het actieprogramma.

Foto: OneWorld

Donderdag 22 april was de ‘Dag van de Aarde’. Op deze dag zijn wij alweer een jaar geleden onder de nieuwe naam ‘Boomwachters Groningen’ verder gegaan in de strijd voor behoud van de bomen in Stad en Ommeland.

We hebben dit afgelopen jaar veel gedaan! Er zijn gesprekken gevoerd met wethouder Chakor, de Raad, de juridische dienst en de afdeling VTH van de gemeente Groningen. We hebben veel bezwaren ingediend en meerdere malen ingesproken bij commissievergaderingen van de Raad op de woensdagen. We hebben zienswijzen ingediend voor bijvoorbeeld het Stadspark en Suikerzijde en we hebben een ‘coffee book’ in de vorm van een zwartboek over het bomenonderhoud en bomenkap in deze regio aangeboden aan de Raad. Maar …. we zijn nog lang niet tevreden over hoe de gemeente en de provincie omgaan met onze bomen.

We vragen jou daarom ons financieel te steunen in ons werk, door een bedrag over te maken op onderstaand rekeningnummer. Om je een indruk te geven, het aanvragen van voorlopige voorzieningen bij de rechter (vovo) om te voorkomen dat bomen vroegtijdig gekapt worden, kost 150,– euro. Bedragen die wij nauwelijks op kunnen brengen.

Help ons daarom in onze strijd voor onze bomen. Wij kunnen niet zonder jou!
Hartelijk bedankt!

Boomwachters Groningen biedt alle geïnteresseerden een gratis webinar aan over het vergroten van biodiversiteit in tuinen of openbare ruimtes. Het webinar vindt plaats op donderdag 6 mei om 17.00 uur en wordt gegeven door Wankja Ferguson.

Wankja Ferguson is afgestudeerd in de natuurbouw/landschapsecologie. Zij heeft 5 jaar gewerkt voor FAO in Chili en Kenia in natuurbeheer en voedselveiligheid gerelateerde onderwerpen. Daarnaast werkte zij 7 jaar in Kenia als free lance consultent, en heeft mangroves gekarteerd en een hout assessment gedaan voor de UNHCR. Terug in Nederland heeft zij een hoveniers/tuinontwerp opleiding gedaan en zich verder verdiept in de relaties tussen planten en insecten (en andere dieren). Wankja is nu al weer vele jaren werkzaam als ontwerper van diervriendelijke tuinen en adviseur voor openbare ruimten. Zij verzorgt diverse cursussen/workshops en lezingen. Lees meer op: www.vlindererbij.nl

Het webinar gaat over:
Hoe kun je zorgen voor meer biodiversiteit in je eigen tuin en in je omgeving?
Wat is dan van belang om te weten of om rekening mee te houden?
Dit webinar gaat op een aantal aspecten in.
a) Zijn steentuinen netjes?
b) Wat is er van belang voor vlinders, wilde bijen en libellen in een tuin of de openbare ruimte?
c) Is het mogelijk om een esthetisch aangename en tóch biodiverse tuin te maken? Waarin verschilt dit van de traditionele tuinen of juist van de moderne prairietuinen?
d) Waar zou je op moeten letten als je een tuinadvies vraagt?
e) Wat kan je zelf ondernemen?

Interessante links die tijdens het webinar aan de orde kwamen:
https://www.vlindererbij.nl/artikelen/
https://www.vlindererbij.nl/snoeien-voor-de-biodiversiteit/
https://edepot.wur.nl/460540